Συνέντευξη:
Ιωάννα Τσόκα
Επικεφαλής Σχολής Διοίκησης Επιχειρήσεων, Mediterranean College
Καθηγήτρια Τουριστικού Μάρκετινγκ στο Executive Diploma in International Hotel and Tourism Management, Mediterranean College
Ποιες είναι οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην τουριστική βιομηχανία της Ελλάδας;
Τα αποτελέσματα του πρώτου εξαμήνου του 2012 όσο αφορά τις διεθνείς τουριστικές αφίξεις στη χώρα μας ήταν αποκαρδιωτικά. Η εικόνα της πολιτικής και οικονομικής ανασφάλειας, με την οποία έχει συνδεθεί η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, καθώς και η γενικότερη μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος εξαιτίας της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, έχουν αδιαμφισβήτητα πλήξει σημαντικά την ελληνική τουριστική βιομηχανία. Η πτώση στο σύνολο των αφίξεων μη κατοίκων από το εξωτερικό έφτασε το 9% την περίοδο Ιανουαρίου – Ιουνίου 2012 σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο το 2011, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε η Ελληνική Στατιστική Αρχή. Η πτώση αυτή προήλθε, κατά κύριο λόγο, από τη σημαντική μείωση κατά 7,9% των αφίξεων τουριστών από την υπόλοιπη Ευρώπη, η οποία αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο ποσοστό των συνολικών αφίξεων (περίπου 88%). Σημαντική απώλεια ήταν και η μείωση των αφίξεων Αμερικανών τουριστών κατά 33,6% που σίγουρα οφείλεται κατά ένα μέρος στην κατάργηση των περισσότερων απευθείας πτήσεων από Ελλάδα προς ΗΠΑ. Μάλιστα, πρόσφατη διακοπή της τελευταίας απευθείας πτήσης από Αθήνα προς Νέα Υόρκη της Delta Airlines αναμένεται να εντείνει περαιτέρω τα αρνητικά αποτελέσματα κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2012.
Επικρατεί η ίδια εικόνα και στην Αθήνα ως τουριστικό προορισμό;
Στην περίπτωση της Αθήνας τα δεδομένα είναι δυστυχώς πολύ πιο δυσμενή. Η εικόνα της ως τουριστικός προορισμός έχει υποστεί τεράστιο πλήγμα, εξαιτίας των συνεχών απεργιών στα μέσα μεταφοράς και των τηλεοπτικών σκηνών βιαιοπραγιών και καταστροφικών επεισοδίων που έκαναν το γύρο του κόσμου τα τελευταία 2 χρόνια. Η πτωτική τάση των διεθνών αφίξεων στο διεθνές αεροδρόμιο Αθηνών, όντας σχεδόν διπλάσιο από την μέση εθνική τάση, ξεπέρασε το 17% το πρώτο εξάμηνο του 2012. Τα αποτελέσματα των αθηναϊκών ξενοδοχείων είναι ακόμη πιο ενδεικτικά της κατάστασης. Σύμφωνα με δημοσίευμα της Ένωσης Ξενοδόχων Αθηνών – Αττικής, το πρώτο οκτάμηνο του 2012 προέκυψαν τα εξής στοιχεία σε σχέση με το αντίστοιχο οκτάμηνο του 2008, οπότε και σηματοδοτείται η αρχή της ύφεσης: πτώση κατά 30,1% στην μέση πληρότητα, πτώση κατά 14,1% στη μέση τιμή δωματίου και πτώση κατά 39,9% στα έσοδα ανά διαθέσιμο δωμάτιο (RevPAR). Δύο ακόμα ευρήματα έρευνας που δημοσίευσε η GBR Consulting είναι ενδεικτικά της κατάστασης στον αθηναϊκή τουριστικό κλάδο: πρώτον, μόνο το 62% των τουριστών που έφτασαν το 2011 στο αεροδρόμιο της Αθήνας, διανυκτέρευσαν έστω και για ένα βράδυ σε κάποιο ξενοδοχείο της πόλης, γεγονός που δηλώνει πως ένα μεγάλο ποσοστό τουριστών δεν ενδιαφέρεται να την επισκεφθεί και τη χρησιμοποιεί απλά ως σταθμό μετεπιβίβασης για κάποιο νησί. Δεύτερον, το International Congress and Convention Association κατέταξε το 2011 την Αθήνα 26η σύμφωνα με τον αριθμό διεθνών συνεδρίων που φιλοξενεί, ενώ η γειτονική Κωνσταντινούπολη καταλαμβάνει την 7η θέση στην κατάταξη.
Ποιοι παράγοντες ελκύουν και ποιοι απωθούν τους τουρίστες να επισκεφθούν την Αθήνα;
Παρά την αρνητική εικόνα που έχει σχηματιστεί για την Αθήνα, υπάρχει μία πληθώρα θετικών στοιχείων που εξακολουθούν να είναι εξαιρετικά ελκυστικά για τους τουρίστες και στα οποία πρέπει να βασιστούμε για την ανάκαμψη του τουριστικού προορισμού. Στην πλειοψηφία των δημοσιευμένων ερευνών, οι τουρίστες δηλώνουν ότι θα επιθυμούσαν να επισκεφθούν την Αθήνα πρωτίστως για να γνωρίσουν τον ελληνικό πολιτισμό και να επισκεφθούν την Ακρόπολη, το νέο Μουσείο της Ακρόπολης και το Αρχαιολογικό Μουσείο. Στα θετικά στοιχεία περιλαμβάνονται και οι ξενοδοχειακές υποδομές της πόλης, οι οποίες έγιναν πολύ ανταγωνιστικές μετά την Ολυμπιάδα του 2004, το διεθνές αεροδρόμιο, το μετρό, η νυχτερινή ζωή, το φαγητό, τα σύγχρονα εμπορικά κέντρα και η φιλοξενία των κατοίκων. Από την άλλη μεριά, μεταξύ των στοιχείων που αποθαρρύνουν μια επίσκεψη στην Αθήνα αναφέρονται οι υψηλές τιμές, τα ακριβά και λιγοστά αεροπορικά δρομολόγια προς το Ελευθέριος Βενιζέλος, ο φόβος για την ασφάλεια λόγω των συχνών επεισοδίων και οι συνεχείς απεργίες. Το εντυπωσιακό είναι ότι όλοι αυτοί οι παράγοντες ισχύουν προτού επισκεφθεί κάποιος την πόλη. Μετά την επίσκεψη, τα παράπονα των τουριστών περιορίζονται στην κακή εξυπηρέτηση των οδηγών ταξί, τα σκουπίδια στην πόλη και τις καιροσκοπικές τάσεις μερικών επαγγελματιών του τουρισμού εις βάρος τους. Χαρακτηριστικό είναι και το γεγονός ότι το 91,7% των επισκεπτών της Αθήνας έχουν την πρόθεση να την επισκεφθούν και να την συστήσουν στους φίλους τους. Είναι, λοιπόν, ξεκάθαρο ότι ένα μεγάλο μέρος της πτώσης της Αθήνας οφείλεται στην ελλιπή προβολή της και στην μηδενική προσπάθεια για ανάκαμψη της εικόνας που έχει δημιουργηθεί στο μυαλό των τουριστών.
Ποιες ενέργειες προτείνετε ώστε να ανακάμψει η Αθήνα ως τουριστικός προορισμός;
Σίγουρα, η κρατική ενεργοποίηση για την προβολή του ελληνικού τουρισμού, μέσω π.χ. της δημιουργίας μιας εταιρείας μάρκετινγκ που θα στελεχωνόταν από εξειδικευμένους επιστήμονες και επαγγελματίες του κλάδου, θα ήταν μία λύση. Αδιαμφισβήτητα επωφελής, αλλά και χιλιοειπωμένη. Προσωπικά θεωρώ ότι υπάρχουν περιθώρια και για ιδιωτική δράση. Η πόλη έχει ανάγκη από μάρκετινγκ. Ελλείψει κρατικής υποστήριξης, οι ιδιωτικοί φορείς του τουριστικού κλάδου (ξενοδόχοι, τουριστικοί πράκτορες κ.λπ.) πρέπει να αντιληφθούν ότι χρειάζεται να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους και να την αντιμετωπίσουν συλλογικά. Το διαφημιστικό budget που επενδύει κάθε ιδιώτης μεμονωμένα για την προβολή του δεν θα αποδώσει ποτέ, εάν πρώτα δεν ανακάμψει η εικόνα του προορισμού. Για να γίνει αυτό, απαιτείται προβολή του ίδιου του προορισμού. Μια διαφημιστική καμπάνια για την Αθήνα συγχρηματοδοτούμενη από όλους τους ιδιώτες επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στον κλάδο θα ήταν μια πολλά υποσχόμενη αρχή, η οποία θα μπορούσε να ενισχυθεί με τη χρήση των παντοδύναμων σήμερα μέσων κοινωνικής δικτύωσης (social media), τα οποία σύμφωνα με ερευνητικά αποτελέσματα φαίνεται ότι αξιοποιούνται μόνο κατά 20% από τους Αθηναίους ξενοδόχους.
